Geçtiğimiz yıldan itibaren hızlı ve şaşırtıcı bir şekilde yükselişte olduğunu gözlemlediğimiz “brütalizm” akım olarak ilk kez 1950’lerde ortaya çıkmıştı. Fransız-İsviçreli mimar Le Corbusier’nin öncülüğünü yaptığı akımın temel ilkeleri beton, bitmemiş endüstriyel malzemeler, güçlü yapısal elemanlar, sert şekiller ve tek renkli bir renk düzeniydi. Brütalist binalar ve iç mekanlar faydacı bir imaj yansıtmayı amaçlıyordu ve ünlü örnekleri arasında New York’taki Frick Madison, Londra’daki Barbican ve San Francisco’daki Saint Mary of the Assumption Katedrali yer alıyordu. Her ne kadar hareketin minimalist, dürüst bir yapı için süslü özelliklerden kaçınma gibi asil bir niyeti olsa da birçok komünist rejim bu tarzı benimsemişti ve bu da birçok kişinin brütalizmi totaliter politika ve nihai çürüme ile ilişkilendirmesine yol açmıştı. 1980’lere gelindiğindeyse akım iyice gözden düşmüştü.

Ancak geçtiğimiz 2023 yılı ile birlikte brütalizm ciddi bir geri dönüş yaptı. Oscar adayı Tár filminde, brütalist bir Berlin dairesi, Cate Blanchett’in canlandırdığı Lydia karakteri kadar izleyicinin ilgisini çekti. Vogue yıllık iç tasarım trend raporunu yayınladığında, birçok tasarımcı beton zeminler ve ham endüstriyel malzemelerin kullanımı gibi brütalizmin kendine has özelliklerinde bir artış gördüklerini belirtti. Sevdiğimiz tasarımcılardan Colin King, son projelerinde açıkta bırakılmış ampul ve borulardan bronz, kontrplak ve çimento gibi malzemelere kadar her şeyi kullandığını açıkladı. “Tarihsel olarak en çok monolitik hissi veren mimari özelliklerden etkilendim – eşyaların büyük, güçlü ve sessiz olmasını istiyorum” diyor.

Venezuela’da büyüyen mimar Maurizio Bianchi Mattioli’nin etrafı brütalist binalarla çevriliydi; şimdi New York’ta yaşıyor ve kendini düzenli olarak projelerine bu unsurları dokurken buluyor. Örneğin, yakın tarihli bir Manhattan çatı katı projesinde, kutu gibi taş ekleri olan bir lavabo hazırladı ve dev bir bölme klozetleri ayırırken dökme demir bir sütun da mekanda bir tür buluntu nesne görevi görüyor. Mattioli, Utah, Park City’nin dışında, çatısı kamalı ve iç mekanı beton zeminli bir dağ evi üzerinde de çalışıyor. Çalışmalarının 1950’lerin hareketinin bir karbon kopyası olmadığını ve herhangi bir siyasi gündemi bulunmadığını açıkça belirten Mattioli, daha ziyade, hareketin orijinal vurgusunun modern bir yorumunu temsil ediyor. “Brütalizmin altın çağında da geleceğe yönelik bu yüksek arzu ve bunun neye benzeyebileceğine dair kolektif iyimserlik vardı” diyor.

Gerçekten de günümüzün neo-brütalist tasarımcıları, hareketin bugün için doğru bir şekilde tercüme edilen yönlerini dikkatlice seçiyor ve geçmişin hatalarından kaçınıyorlar. Zamanın birçok brütalist iç mekan ve yapıyı çirkin ve soğuk olarak etiketlemesinin ardından, 2023’teki yeni yinelemeleri bu unsurları organik vurgularla yan yana getiriyor. Örneğin King, bunları İsveç veya Barok antikalarla tamamlarken Frazen, Khaite mağazasının köşesine bir ağaç dikti. King ve Mattioli ayrıca brütalizmin mimari ve iç mekanların ötesine uzandığına da dikkat çekiyor – bir mobilya ya da dekor parçası da bir mekana brütalizmden esinlenen daha ince bir dokunuş getirebilir. Örneğin Mattioli üç ayaklı çelik bir tabure yaparken, King Le Corbusier’nin beton lambaları ya da Rick Owens’ın bronz masalarıyla çalışmayı seviyor. (Bu arada Owens’ın İtalya Concordia’da brütalist tarzda kendi evi var.) Beton zeminler de genellikle mikro kaplamalı ya da zarif bir parlaklık veren bir kaplama ile kaplanıyor.

Oliver Peoples’ın eski kreatif direktörü olan ve yakın zamanda kendi tasarım firmasını kuran Giampiero Tagliaferri, kendisinin de brütalizmden etkilenen iç mekanlarına daha yumuşak dokunuşlar yaptığını söylüyor. “Geçmişle karşılaştırıldığında, yeni brütalist tarz ahşap, taş, bitki ve sürdürülebilir malzemeler gibi doğal unsurları içeren daha yumuşak bir yaklaşım sergiliyor ve bu da daha sıcak ve davetkar bir estetikle sonuçlanıyor” diyor.

Peki iç tasarım trendi neden ilk etapta geri dönüş yapıyor? Özünde dürüstlükle ilgili bir hareket. Süsleme yok, dağınıklık yok, gösterişli döşemeler ya da yoğun duvar kağıtları yok. Hiçbir şey örtbas edilmiyor ya da olmadığı bir şeymiş gibi davranılmıyor. Dünyanın büyük bir kısmının, kullandığı endüstriyel unsurlar arasında doğduğu ve yaşadığı gerçeğini de eklediğinizde, bu yaklaşım garip bir şekilde rahatlatıcı olabilir. “Bunda bir saflık ve basitlik var” diyor King. “Belki de bu, ham malzemelerle yan yana getirilmiş yapmacık formların takdir edilmesi ya da sağlam ve ayakları yere basan bir şey arzusudur. Brütalizm, tasarım sürecini kendi yapısını ortaya koyarak onurlandırıyor ve bence bunda büyüleyici ve yıkıcı bir şey var.”